بهینه‌سازی انرژی، حلقه مفقوده در ساختمان‌ها

انرژی از مهمترین و اصلی‎ترین نیروهای زندگی بشری محسوب می شود و تاریخ بشری بر بنیاد ابداعات و كشفیات در جهت تبدیل انرژی‌های مختلف به یكدیگر شكل گرفته است.
انقلاب صنعتی بر تمامی عرصه‎ها و فعالیت‌های اقتصادی ـ اجتماعی بشری تأثیر مهمی داشته است و اینك بشریت با بكارگیری انواع انرژی‌های فسیلی و غیرفسیلی سعی در محدود كردن انرژی‌های به دست آمده از سوخت‌های فسیلی و صرفه جویی و بهینه سازی آن داشته است.

صرفه‎جویی و بهینه‎سازی مصرف انرژی كه بیشتر به انرژی‎تجدید ناپذیر مربوط می شود، از یك طرف به دلیل محدود بودن منابع این نوع انرژی واز طرف دیگر كاهش آلودگی محیط زیست حائز اهمیت است.

ساختمان یكی از بزرگترین بخش‌های مصرف‎كننده انرژی در بسیاری از جوامع محسوب می‎ شود و با توجه به فناوری ها و تکنولوژی های عرضه شده به منظورصرفه‎جویی و بهینه‎سازی مصرف انرژی در ساختمان ها استفاده از وسایل کاهنده مصرف انرژی به یک ضرورت تبدیل شده است.

البته مصرف زیاد انرژی به هیچ وجه به معنی برقراری آسایش در ساختمان نیست و نارضایتی‎های موجود در ارتباط با عدم وجود آسایش در یک ساختمان، به تجهیزات مكانیكی سرمایشی و گرمایشی آن مربوط می شود. به عنوان مثال بررسی ها نشان می دهد در ساختمانی كه سیستم هواساز وجود دارد و مصرف انرژی بیشتری دارد، به مراتب نارضایتی بیشتری را برای ساکنان نسبت به ساختمان‎هایی كه هواساز ندارند، ایجادکرده است.

در واقع بهینه سازی انرژی در تعریف به معنای استفاده مقرون به صرفه و کارآمد از انرژی است و بسته به نوع مصرفی که یک ساختمان دارد دستگاه‌های پرمصرف متفاوتند.

هرچند عوامل مؤثر در بهینه‎سازی مصرف انرژی در ساختمانها شامل طراحی معماری ساختمان، طراحی تأسیسات برقی و مكانیكی و رفتار ساكنان ساختمان است.

مطالعات به عمل آمده نشان می‎دهد كه عوامل یاد شده مصرف معمول انرژی را تا 10 برابر افزایش می‎دهند به طوری که سهم طراحی معماری ساختمان در میزان مصرف تا دو برابر مصرف معمول را می‎تواند افزایش دهد. و چنانچه تأسیسات برقی و مكانیكی را نیز به آن اضافه كنیم میزان مصرف انرژی تا پنج برابر مصرف معمول افزایش پیدا می‎كند و سهم ساكنان ساختمان در این خصوص نیز مابقی ده برابر است.

بنابراین اینگونه به نظرمی‎رسد كه تصمیمات استراتژیك برای طراحی ساختمان وبكارگیری تاسیسات مكانیكی مناسب در آن تأثیرات گسترده‎تری را در عملكرد وبهینه سازی واقعی انرژی در یك ساختمان دارد چیزی كه متاسفانه امروز در ساخت وسازهای داخل كشور كمتر مشاهد می شود.

ارزیابی عملکرد بهینه سازی مصرف انرژی در کشورما حاکی از آن است که هر چند اقداماتی در این خصوص انجام شده است، اما دستیابی به نتایج مطلوب نیازمند اجرای دقیق قوانین، فرهنگ سازی و سرمایه گذاری مناسب در این زمینه است.

در کشور ما در یکی دو سال اخیر بحث مدیریت و حفظ انرژی جای خود را در مسایل مصرف انرژی باز کرده است و این در حالی است که به عنوان مثال و در فصل تابستان در حدود 25 درصدمصرف برق توسط کولرهای آبی و گازی و خانگی است و طبق آخرین آمار در خانه‌های ایرانی به طور متوسط 5 تا 10 درصد انرژی به شکل‌های گوناگون هدر می رود.

بنابراین استفاده منطقی از منابع انرژی و برنامه ریزی به منظور بهینه سازی مصرف انرژی ، با توجه به سنگینی بار مالی یارانه های پرداختی دولت در این بخش، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در واقع بخش ساختمان و مسکن بزرگ ترین مصرف کننده انرژی در کشور است و به رغم تغییرات و نوسانات سال های اخیر، رشد متوسط سالیانه مصرف انرژی در بخش خانگی و تجاری در حدود 1/36 درصد بوده و بیشتر این رشد، ناشی از افزایش جمعیت است.

در واقع بخش ساختمان با میانگین سهم مصرفی 42/41 درصد سهم بالایی را در مصرف انرژی کشور دارد و بر اساس نتایج ممیزی انجام شده توسط متولیان امر، با اجرای راهکارهای کم هزینه، همچنین اعمال استانداردهای تدوین شده و با اجرای مصوبه و دستورالعمل های بخش ساختمان کشور، به طور متوسط می توان تا 30 درصد از مصرف انرژی در این بخش را کاهش داد به طوری که کشورهای توسعه یافته ای مانند سوئد وآلمان را می توان الگوی بهینه سازی وصرفه جویی انرژی معرفی کرد.

در هرحال کاهش مصرف انرژی ساختمان در ایران، امری ضروری است به طوری که استفاده از تکنولوژی های جدید در ساختمان ها از نظر مصرف انرژی در مقیاس وسیع، تاثیر بسزایی در کل مصرف انرژی کشور، کاهش میزان گازهای گلخانه ای و آلودگی هوا خواهد داشت.

بنابراین وبا توجه به اینکه در سالهای اخیر کشور ما با محدودیت مصرف انرژی روبرو بوده است به نظر می رسد موضوع صرفه جویی انرژی در بخش ساختمان ومسکن که با سرمایه گذاری کمتری همراه است نیازمند ایجاد یک فرهنگ سازی جدی در جامعه از سوی مسئولان ذیربط می باشد.